Eenzaamheid: waarom het niet erg is en wat je er aan kunt doen.

Iedereen heeft weleens een moment waarop hij of zij zich eenzaam voelt. In het weekend als iedereen afspraken heeft en jij geen afspraken hebt. Of dat je een grote beslissing moet nemen en niemand kan je daar mee helpen. Maar wat doe je hier tegen?

Signaal

Het is onze grootste angst: verlaten worden. Niet gezien of gehoord worden of alleen zijn maakt ons onrustig en ongemakkelijk. Sterker nog, als we ons eenzaam voelen gaat ons lichaam op scherp staan. Verschillende onderzoeken laten zien dat dat verschrikkelijke, pijnlijke gevoel van eenzaamheid eigenlijk een heel slim signaal is van ons lichaam.

In de Westerse wereld voelt 20 – 40% van de volwassenen zich wel eens eenzaam. Daar horen lichamelijke ongemakken bij. Stress, hogere bloeddruk, slechter slapen. Volgens psychologe Louise Hawkley van de Universiteit van Chicago hebben eenzame mensen meer moeite met in slaap komen, worden ze vaker wakker gedurende de nacht en slapen ze minder diep. “Het gevoel van niet veilig zijn, sociaal niet veilig zijn, kan bijdragen aan die verstoorde slaap,” zegt ze in online wetenschapsmagazine Nautilus.

Het onveilige gevoel zou ook de verklaring kunnen zijn van die andere symptomen. Ons lichaam gaat in overlevingsstand als we ons alleen voelen. Studies laten zien dat eenzame mensen een verhoogd cortisol-level hebben, zelfs een kleine trigger van eenzaamheid kan de hoeveelheid van dit ‘stresshormoon’ verhogen. Normaal reguleert het hormoon onze stofwisseling en bloedsuikerspiegel, maar het komt extra vrij als we ons bedreigd voelen. We hebben een oeroude, fundamentele behoefte aan contact met anderen, en ons lichaam waarschuwt als de sociale banden die we nodig hebben om te overleven verbroken lijken te worden. Als we ons ‘geïsoleerd’ voelen, switcht je lijf naar een soort overlevingsmodus. “Het lichaam interpreteert eenzaamheid als een bedreiging. Bij mensen die lange tijd eenzaam zijn, wordt een soort verdedigingsprogramma geactiveerd,” beaamt Steve Cole, professor geneeskunde en psychiatrie aan de Universiteit van Californië.

Sociale pijn werkt in dat geval net zo als fysieke pijn, dat ook altijd als waarschuwing dient. Een onverwachte break, onverwachte overlijden activeert hetzelfde hersengebied als bij bijvoorbeeld verbranding van je huid, onderzocht Naomi Eisenberger – sociaal psychologe van de Universiteit van Californië.

Als je je eenzaam voelt, betekent dat dus niet dat je iets verkeerd doet. Sterker nog, het betekent dat je lijf goed werkt. Dat je lijf je waarschuwt voor gevaar en het z’n best aan het doen bent om jou in veiligheid te brengen. Nu hoef je niet meteen de kroeg in te duiken als er een avondje alleen op de bank dreigt (want alleen zijn kan ook heerlijk zijn!) maar als je je langere tijd eenzaam voelt en je daardoor letterlijk niet goed in je vel zit, is dat rotgevoel je trigger om in actie te komen.

Hoe kom je van je eenzaamheid af

Volgens onderzoek van de universiteit van Chicago, dat gepubliceerd werd in de Journal of Personality and Social Psychology Bulletin, is de sleutel tot je minder eenzaam voelen heel eenvoudig. Je zou je minder op jezelf moeten focussen, en meer naar buiten keren en je aandacht op anderen moeten vestigen.

Dan kan het een goed idee zijn om je wat meer open te stellen voor anderen, vrienden of familie op te zoeken of je zelfs aan te sluiten bij een nieuwe groep, zodat je niet meer in je eentje hoeft ‘te overleven’. Dat is dé manier om je oeroude waarschuwingssysteem (en dus dat pijnlijke gevoel) tot rust te brengen.
Een van de professoren die hier onderzoek naar deed, John Cacioppo legt uit: “Als je meer egocentrisch gedrag vertoont, loop je het risico om vast te blijven zitten in een gevoel van isolatie.” Eigenlijk best logisch. Als je alleen maar op je eigen eenzaamheid gefocust bent, beland je als het ware in een bubbel van zelfmedelijden. Het gaat dus om dat patroon doorbreken. Hoe kom je uit de vicieuze cirkel?

Volgens het onderzoek is het eigenlijk heel erg simpel. Als jij je focust op het welzijn van anderen, ben je minder met jezelf bezig. We zijn soms zo bezig met hoe eenzaam wij ons voelen, dat de wereld om ons heen wegvaagt. We hebben dus het gevoel dat anderen ons niet begrijpen, of ons niet zien. Eigenlijk zonder te weten of dat echt zo is, of dat we het onszelf aanpraten.
Als we om ons heen kijken en zien hoeveel mensen om ons geven, of als we zien hoe zwaar sommige andere mensen het hebben, kunnen we weer relativeren. Én we kunnen die eenzaamheid delen, waardoor je je weer een stuk meer begrepen of gehoord voelt. Want je bent dus niet alleen, maar soms zie je dat even niet meer helder.

Doordat je jezelf als het ware ‘ertoe zet’ om met anderen een gesprek aan te gaan, of te delen waarmee je zit, kun je die vicieuze cirkel doorbreken en kan er écht verandering plaatsvinden. Je hoeft namelijk niet alles zelf op te lossen. Er is altijd wel iemand met een luisterend oor.